De kunst van het vollen: een oud ambacht in de lakennijverheid
Het ambacht van de volder, ook bekend als de voller, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de tijd van de middeleeuwse lakennijverheid. Het is een oud beroep dat ook vandaag de dag nog beoefend wordt door hobbyisten en het is een ambacht dat goed in de klas te oefenen en beoefenen is en kan mede daarom eeen waardevol onderdeel zijn van de ambachtenperiode.
In dit artikel leer je wat over de geschiedenis van het vollen, je ontdekt hoe het ambacht in zijn werk gaat en je krijgt een paar ideeën over een mogelijke plek van dit ambacht in de ontwikkelingsstof voor klas 3 in de Waldorfschool.
De geschiedenis van het vollen
Het vollen is een ambachtelijke techniek die werd gebruikt in de lakennijverheid om woltextiel te verwerken en versterken. Het proces omvat het reinigen, verdichten en vervilten van wollen stoffen om ze dichter van structuur, warm en waterbestendig te maken. De geschiedenis van het vollen gaat terug tot de middeleeuwen, toen lakenproducenten in Europa deze techniek gebruikten om hoogwaardige stoffen te vervaardigen.
Volders voerden dit proces uit door de ruwe van wol geweven stoffen in water te dompelden, daarin hulpmiddelen toe te voegen die hielpen bij het proces van het vollen en vervolgens met hun blote voeten op de stof stampten om het vollen te laten plaatsvinden. Het vollen vereiste vaardigheid en ervaring, en volders waren gerespecteerde ambachtslieden in hun gemeenschappen.
Hoe vollen als ambacht werkt
Het proces van het vollen omvat verschillende stappen. Eerst wordt de stof gewassen en gereinigd om overtollig vet en vuil te verwijderen. Vervolgens wordt de stof geweekt in warm water en onder andere urine, waardoor de vezels zacht worden. De volder kneedt de stof als het ware door er met zijn voeten op te stampen om de vezels samen te persen en te vervilten. Dit zorgt voor een sterk, dicht weefsel dat geschikt is voor kleding, dekens en andere toepassingen.
In de video hieronder kun je het proces van het vollen zien, zoals dat vroeger gebeurde:
Voor in de klas kun je ook kiezen voor de moderne versie
Zoals het vroeger ging, zo hoeft het vollen vandaag de dag niet meer gedaan te worden. Het vollen is in feite een proces van vilten en daarvoor werkt het ook om in plaats van de urine zeep aan het water toe te voegen en de stof met de hand te slaan of te gooien.
In de video hieronder zie je hoe je een zelfgeweven stof kun vollen:
Ambachten in de Waldorfschool
In Waldorfscholen spelen traditionele ambachten een centrale rol in het leerplan voor klas 3. Als de kinderen ongeveer 9 jaar oud zijn, worden ambachten geïntroduceerd als belangrijk onderdeel van de ontwikkelingsstof. Het leren van ambachten zoals dat van de kaasmaker, de boer en de smid, maar ook het vollen, biedt de kinderen waardevolle ervaringen.
Door betrokken te zijn bij het proces van vollen leren kinderen niet alleen praktische vaardigheden, maar ze ontwikkelen ook een gevoel voor de waarde van handgemaakte producten. Dit draagt bij aan hun respect voor ambachtsmensen en de ambachten die zij beoefenen.
Verwondering en eerbied voor ambachten en ambachtsmensen
Het leren van ambachten zoals vollen wekt verwondering en eerbied voor ouderwetse beroepen en het creatieve proces. Kinderen krijgen de kans om hun eigen geweven stoffen van wol te vollen en begrijpen zo de inspanning en toewijding die nodig is om hoogwaardige materialen te creëren.
Het bewustzijn van ambachten vergroot hun waardering voor de materialen in de wereld om hen heen en de rol van vakmensen bij het creëren van functionele en duurzame producten. Deze ervaringen dragen bij aan het vormen van nieuwsgierige en respectvolle individuen die een diepere verbinding hebben met de ambachten en de beroepsbeoefenaars om hen heen.
Vollen als Project in de Klas
Niet alle ambachten zijn geschikt om in de klas te doen, maar het vollen kan heel mooi een onderdeel van de lessen vormen. Als onderdeel van het periodeonderwijs of als deel van de handwerklessen kunnen kinderen een project uitvoeren waarbij ze stoffen die ze zelf van wol hebben geweven, voller maken.
Dit project kun je zoveel uitgebreiden als je zelf wilt en als past bij de klas die je voor je hebt. Je kunt de kinderen de volledige cyclus van het textielproces laten ervaren, van het spinnen van de wol tot het vollen van het voltooide weefsel. Op deze manier kunnen er allerlei ambachten aan bod komen: de schaapsherder, de schaapsscheerder, de spinster, de wolverver, de wever, de voller en de kleermaker. Een prachtige reeks die een praktische en zinvolle leerervaring geeft die verwondering en eerbied voor de diverse ambachten versterkt en de verbondenheid met de wereld om hen heen verdiept. Met een aantal hulpouders in de klas ter ondersteuning kunnen de kinderen ieder voor zich of met elkaar een prachtig werkstuk maken om de periode af te sluiten.
Al met al toont het ambacht van het vollen de waarde van traditionele ambachten en de verrijkende effecten op de ontwikkeling van kinderen wordt duidelijk in de klas tijdens het werken en verwerken van het geleerde. Het geeft de kinderen niet alleen praktische vaardigheden, maar inspireert ook eerbied voor ouderwetse beroepen en de verwondering voor de beroepsbeoefening van volwassenen om hen heen.
Een gedicht over de volder
In een wereld van wol, zacht en fijn,
Werken de volder zijn handen, puur en rein.
Met water, zeep en stof in de hand,
Schept hij warmte voor ieder in het land.
Met handen vol kennis, geduld in zijn blik,
Kneedt hij het weefsel, in zijn schik.
Hij neemt ruwe stoffen, onbewerkt en kaal,
En transformeert ze tot een verhaal.
Een verhaal over een lap die wordt tot deken
Die zorgt voor warmte in koude weken
of stof voor een mantel of voor een jas
van iemand die zonder bevroren was
En ook als je zelf een stof hebt geweven
Kun je het vollen nog steeds beleven
Want in een wereld van wol, zo zacht en fijn,
Blijft de volder's kunst voor altijd, een schat om te zijn.
Een mooie kans voor het onderwijs in klas 3
Van het beleven van het ambacht tot het luisteren naar een verhaal erover om gevoel te krijgen voor de geschiedenis tot het maken van mooie zinnen zoals "De voller volt de wol vol vreugde," het ambacht van de voller biedt volop kansen voor het onderwijs in klas 3 van de vrijeschool én elders.
