Bestond Atlantis echt of is het slechts een mythe?

4 Mogelijke visies op de herkomst van het verhaal over Atlantis

Atlantis komt als eerste op schrift naar voren in het werk van de Griekse filosoof Plato. (1.) Maar wat betekende zijn teksten werkelijk? Waren ze letterlijk bedoeld, zoals sommigen denken? Of waren ze een poging de mens van zijn tijd te wijzen op onvolkomenheden van mens en maatschappij en een beeld te schetsen van wat er nodig was om die onvolkomenheden te kunnen overwinnen?

Er zijn verschillende visies als het gaat om Atlantis en of het wel of niet bestaan heeft. Eenvoudig gezegd zijn die visies in vier groepen in te delen. (1.)

De historische visie gaat er vanuit dat wat Plato schreef gebaseerd was op werkelijke overleveringen en een historische basis heeft. Atlantis zou volgens deze visie werkelijk bestaan hebben, niet alleen in de hoofden van fantasten, maar op een plaats ergens in de Atlantische oceaan. Er zijn zelfs wereldkaarten in omloop die laten zien waar het gelegen moet hebben.
De allegorische visie heeft als uitgangspunt dat Plato niet werkelijk vanuit overdracht over Atlantis vertelde, maar dat hij het verhaal zelf bedacht en deed voorkomen als een geschiedenis om zo duidelijk te kunnen maken wat er volgens hem mis was met de maatschappij waarin hij leefde.
De parabolische visie heeft ook niet als uitgangspunt dat Plato het over echte geschiedenis had, maar dat hij het verhaal zelf bedacht en deed voorkomen als een geschiedenis om zo duidelijk te kunnen maken hoe volgens hem de ideale maatschappij eruit zag.
Tot slot is er de mythische visie. Atlantis, of beter gezegd: het verhaal over Atlantis, is ondertussen een eigen leven gaan leiden. Er zijn duizenden boeken over geschreven en wie ervan gehoord heeft, die vindt er iets van. De een gelooft dat het werkelijk bestaan heeft, de ander denkt dat het slechts een verhaal is, maar allebei kennen ze Atlantis als begrip, als mythe.

Ook al zijn er nog geen aanwijzingen gevonden dat Atlantis echt bestaan heeft, dat het verhaal rond Atlantis en de naam an sich mythische proporties aangenomen hebben, daarover kunnen we het wel eens zijn.

Atlantis en de antroposofie, een bijzondere geschiedenis

Rudolf Steiner vertelde over Atlantis alsof het werkelijk bestaan heeft. (3.) En wat hij erover vertelde heeft behoorlijk wat teweeg gebracht voor de hele antroposofische beweging. Hij beschrijft namelijk dat Atlantis de geboortegrond was van de Ariërs en zijn verhandelingen hierover liggen aan de basis van zijn zeer omstreden rassentheorie.

Is Atlantis deel van de geschiedenislessen in de vrijeschool?

Rudolf Steiner was er duidelijk over dat een vak moet gaan over datgene waar het vak over gaat. Een volkomen logische gedachtegang. Dat betekent als vanzelfsprekend dat iets dat vooral bekend is als een verhaal en waarvan de historische achtergronden niet bekend zijn, geen plaats heeft in de geschiedenislessen.

Reden genoeg dus om Atlantis niet te behandelen als onderdeel van de geschiedenis, iets wat sommige leerkrachten overigens wel doen. (4.) Maar het hoort er eenvoudigweg niet thuis. Het zou hooguit als een mooi verhaal gedeeld kunnen worden, zoals er in de waldorfschool zoveel mooie verhalen gedeeld worden. Om een sfeer neer te zetten of om de mythe te delen. En om de moraal van het verhaal mee te geven als een kiem voor het verdere leven. Wel zonder daar de antroposofische ideeën over te delen. Want het onderwijs hoor vrij te zijn van de antroposofie.

De mythe van Atlantis kan als overgang gebruikt worden van verhalen over lang vervlogen tijden naar de werkelijke gebeurtenissen in de geschiedenis. In de periode over de Grieken zou dan nog aan de kinderen gevraagd kunnen worden: “Herinneren jullie je het verhaal over Atlantis nog? Plato was degene die dit verhaal als eerste schreef.”

Manoe en de vis, de mythe van het verdwenen land in kindertaal

In Atlantis leefden, volgens de verhalen, mensen die ver ontwikkeld waren. Mensen die een soort toverkracht hadden zelfs. En waar sommigen van hen die toverkracht gebruikten om het goede te doen, daar maakten anderen er misbruik van. Volgens de mythe liep dat zo uit de hand dat God besloot dat er iets moest gebeuren. Hij greep in en zorgde ervoor dat Atlantis overstroomde en ten onder ging. Maar voordat hij dat deed, waarschuwde hij iemand: Manoe. (5.)

God gaf Manoe de opdracht om een groot schip te bouwen en om goede mensen, zaden en dieren te verzamelen zodat zij de zondvloed zouden overleven. Het verhaal heeft behoorlijk wat gelijkenissen met het verhaal van de ark van Noach uit het oude testament en dat niet alleen, een dergelijk verhaal, over een grote zondvloed, komt in veel verschillende culturen voor.

Een herinnering uit een vorig leven

Hoewel Atlantis niet als geschiedenis aangemerkt kan worden omdat daar geen bewijs voor is, zijn er veel mensen die er graag meer over willen lezen. Voor diegenen schreef Joke Bouwsma haar boek, waarin ze aangeeft te vertellen over een vorig leven waarin ze leefde als priesteres in Atlantis. (6.) Ze schildert er de omgeving en schrijft over haar belevingen. Dat doet ze zeer levendig, zodat het leest als een roman in plaats van als een geschiedenisboek. Zou het allemaal echt gebeurd zijn? Het is jou om er je eigen conclusies over te trekken.